دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    قضیه: اضلاع ثابت آرایش انتخابات ۱۴۰۰، کم و بیش معلوم شده‌اند، و البته این آرایش، همچنان به دنبال عنصر متفاوت خود می‌گردد. مردم، امید می‌خواهند و ثبات، آرامش در عین عدالت، و توسعه دیجیتال در عین اجماع ملی. ولی گزینه‌های مطرح، هر یک، بخشی از این ابعاد را پوشش می‌دهند، از این بابت، آرایش انتخابات ۱۴۰۰ همچنان گمشده‌ای دارد؛ هر یک از مأموریت‌هایی که نام بردیم، امید، ثبات، آرامش، عدالت، توسعه دیجیتال، و اجماع ملی، مأموریت‌های مدیران هستند، و بر فراز این مدیران، یک سیاستمدار ارشد هماهنگ کننده بر صدر هیأت اجرایی لازم است تا مردم به مراقبت او از همه چیز دل خوش دارند. انتخابات ۱۴۰۰، «سیاستمدار»ی می‌خواهد که بر «مدیران» حکمرانی کند.

▬    کاوش اول: وظیفه «مدیر» آن است که وضعیت و امکانات و مقدورات موجود را بشناسد، آن‌ها را کنترل کند، تعیین استراتژی و برنامه‌ریزی نماید، و نهایتاً تصمیم بسازد، و بدین ترتیب، مدیریت را نافذ گرداند. بر فراز این ترتیبات، ولی، «سیاستمدار» مکلف است تا طرف مردم بایستد و مطالبات مردم را به سمت مدیران منعکس نماید و با اهرم‌های خود بکوشد تا مدیران را به سمت و سوی مردم جهت دهد. سیاستمدار، ناظر خط مقدم عملکرد مدیران است، به نام مردم. ما در سال ۱۴۰۰ به چنین رئیس جمهوری احتیاج داریم.

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    قضیه: حل بسیاری از دشواری‌های اجتماعی امروز، متوقف و منوط به حل مسأله جهانی عدالت است که هر روز غامض‌تر می‌شود. بدون بهبود معنادار در ابتکارات اجتماعی منجر به عدالت، جوامع سراسر جهان با مشکلات روز افزونی مواجه خواهند شد، و دستیابی به راه‌حل‌ها برای رسیدگی به مسائل دیگر اجتماعی نیز دشوارتر خواهد شد. شرایط امروز، به دلیل ظهور و فائق آمدن فنّاوری دیجیتال، ماهیتاً پیچیده، مبهم، و مشحون از عدم قطعیت و تغییر دائمی است. این جو، چالش‌های جدیدی را برای سیاستمداران و مدیران، در همه جا فراهم می‌کند. بیکاری گسترده در اثر عملکرد بالای ماشین‌های دیجیتال، پیچیدگی در اقدامات کنش‌گران اجتماعی، پیش‌بینی‌ناپذیری آینده، مسأله کنترل، ... همگی جنبه‌های بدیعی هستند که راه‌حل‌های از پیش آماده ندارند. بدین ترتیب، امر سیاسی به خوبی تحقق نمی‌یابد، انتظارات شهروندان پاسخ لازم را نمی‌گیرند. ایده اصلی این است که ما برای تحقق عدالت، نمی‌توانیم صرفاً به عقل مرکزی نظام حکمرانی متکی باشیم، و پیوسته و در تمام حیطه‌ها به ابداع‌های خلاقانه احتیاج مبرم هست.

▬    تز اول: ایده پایه در مورد عدالت، همواره این بوده است که باید به تعادلی میان آزادی فردی و مسؤولیت اجتماعی دست یافت، و هر یک را بر سر جای خویش نشاند. اما این نقطه اعتدال، به‌واقع، «طلایی» است، و به سادگی به دست نمی‌آید؛ از این قرار، به نظر افرادی مانند جان دیویی، استقرار موازین عدالت، جداً به آموزش شهروندان نیاز دارد؛ این، مآلاً بدان معنا است که استقرار عدالت، سترگ‌تر از آن است که فقط دولت متکفل آن شود، بلکه تک تک افراد جامعه باید برای مراعات حد و مرزهای یکدیگر آموزش ببینند، البته دولت نیز باید نقش مهم خود را ایفا کند. در مقابل طراحی دیویی، عدالت به مثابه انصاف، فراست شهودی را فرا می‌خواند، و بر این اساس، مراعات دیگری را ایجاب می‌کند. ولی خود این شهود، چنان که تجربه رالز در جریان جنگ جهانی نشان می‌داد نیاز به صیقل خوردن دارد، پس نمی‌توان به وضع نخستین یا طبیعی وجدان بسنده کرد، هر چند که «وجدان» در مراعات عدالت، اصل مهم و لازمی است، ولی بی‌گمان کافی نیست، و نیاز به آموزش و فرهیختگی دارد.

برداشت آزاد از زومیت؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    نسل اول هوش مصنوعی بر پایه منطق ماشینی بود که از انسان بهش می‌رسید؛ ... نسل دوم بر پایه یادگیری ماشینی که از یک مجموعه داده ها و اطلاعات اولیه لازمه استفاده کنه؛ ... نسل سوم بر پایه خودسازگاری ماشین و استدلال منطقی...چه شود ...! آیا هوش مصنوعی بر جهان تسلط می‌یابد؟

▬    هوش مصنوعی به بخش جدایی‌ناپذیر دنیای فناوری تبدیل شده است. البته، گسترش این فناوری جذاب نگرانی‌های خاص خود را نیز دارد. الیزر یودکوسکی، محقق مؤسسهٔ تحقیقاتی هوش ماشینی، اعتقاد جالبی دربارهٔ هوش مصنوعی دارد. او می‌گوید: هوش مصنوعی از شما متنفر نیست. او عاشق شما هم نخواهد بود. شما فقط از اتم‌هایی ساخته شده‌اید که هوش مصنوعی می‌تواند برای کار دیگر از آن‌ها استفاده کند.

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    قضیه: در عصر اصلاحات، رئیس جمهوری داشتیم که به واسطه لیسانس فلسفه، بیش از کشورداری، بر فلسفه‌ورزی تمرکز داشت؛ کشور دستخوش کشاکش‌های فلسفی بی‌پایانی میان نسبیت‌گراها و اصول‌گراها گردید؛ امروز هم رئیس جمهوری داریم که به واسطه مدرک حقوق قضایی، بیشتر دل‌خوش عقد قراردادها و رویه‌های حقوقی بوده است تا اجرای این رویه‌های حقوقی، به نحوی که عدم اجرای JCPOA چندان خمی به ابروی ایشان نمی‌آورد و ایشان همچنان مشعوف عقد یک «قرارداد افتخارآمیز» هستند. در انتخابات قریب الوقوع ۱۴۰۰، کشور، به اقدام و عمل واقعی نیاز دارد؛ نه شیفتگی به یک فوت و فن و حرفه.

▬    سیاست یک بعدی بدین ترتیب، ما را به جایی نمی‌رساند. عمیقاً به رئیس جمهوری نیاز داریم که در تمام سطوح به سمت «آینده خلاقانه» گسیل شود و از گرایش‌ها و دغدغه‌های پیشین خود رها گردد. ما به نوعی «مهندسی آینده» بر تارک اجرایی کشور احتیاج داریم. مدیریت سیاسی، در شرایط امروز که شباهت چندانی به هیچ یک از مقاطع تاریخ گذشته ندارد، غریب و ناشناخته است. فنّاوری، موجد هزار و یک وضعیت بی‌مثال شده است، و سیاستمدار در این فضای ابهام، باید توش و توان «ابداع حساب شده» را برای «مهندسی آینده» در خود بپرورد. اعتقادی به «آزمون و خطا» ندارم، آن هم در این سطح؛ سطح «مهندسی آینده» وطن؛ توان «ابداع حساب شده» لازم است.