دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    مطلب اول: استاد سید مرتضی نبوی، عضو ساده‌زیست هیأت عالی حل اختلاف قوا و مجمع تشخیص مصلحت نظام، دیگر بار و اخیراً در نخستین کنگره «جامعه اسلامی مدیران»، بر آن شدند که: «نوبت نسل جدید است که انقلاب و جمهوری اسلامی را شکوفاتر کنند» و البته در ادامه فرمودند: «وقت ما گذشته است». استاد، با بیان این‌که برقراری روابط، جامعه را حفظ می‌کند، اظهار داشتند: تشکل‌های مختلف ایجاد رابطه می‌کنند و خداوند هم‌افزایی و برکت به آن می‌بخشد؛ مهم‌ترین خدمتی که هر تشکل می‌تواند بکند جذب جوانان و آموزش برای پذیرش مسؤولیت‌هاست. برای این منظور، قانون و شفافیت را، در کنار کمک گرفتن از فناوری اطلاعات، زمینه‌هایی دانستند که باید از جانب حکمرانی خوب فراهم شود تا جوانان و تشکل‌ها بتوانند این وظایف خود را بهتر به انجام برسانند. اضافه کنم که ایشان در جلسات دیگری، وجهه همت اصلی خود را «بهبود فضای کار» نهاده‌اند؛ با این باور که جوانان مشتاق و پر قابلیت به گردونه خدمت به موطن خویش وارد می‌شوند، ولی پس از مدتی تلاش به این جمع‌بندی می‌رسند که گویا کشور به خدمات آنان نیازی ندارد، یا جای خالی برای قرار گرفتن آن‌ها در دست نیست. البته بخشی از این وضع، به معضل جهانی اشتغال، موقعیت‌ها توسط ماشین‌ها باز می‌گردد، ولی بخشی از آن نیز شاید به آن معطوف می‌شود که برخی نسل قبلی‌ها قادر به تعریف موقعیت فراغت‌آمیزتر برای خود و اهدای موقعیت‌های اجرایی‌تر به جوانان تازه‌نفس نیستند.

▬    مطلب دوم: نسل استاد، نسل سید مرتضی نبوی، نسل دوم سیاستمداران انقلابی است؛ آن‌ها همراه با نسل اول، درخشان‌ترین ظرفیت‌ها و استعدادها را نمایان کردند. آن‌ها فعالان یک انقلاب بودند که به رغم وجود ناهمواری‌های عمده، مسیر خود را به طرز قابل قبول و موجب تمجیدی پیمودند؛ هر یک از این ناهمواری‌ها، می‌توانست ملتی را به وضعی دچار کند که ندانند به چه مسیری می‌روند، و به چه سویی باید بروند. آن‌ها مسیر ناهمواری را با نهادسازی‌های خستگی‌ناپذیر پیمودند، و امروز در پی «تثبیت آینده‌گشایی» هستند. تا آنجا که به استاد نبوی مربوط می‌شود چند دو جین مهره سیاسی نسل سوم و چهارم به این کشور تحویل داده‌اند، ولی او آشکارا در پی یک جایگزینی نسلی کامل عیار است و خود، از سال‌ها قبل، این مسیر را با کناره‌گیری از تمام مناسب اجرایی آغاز کرده است؛ و صرف‌نظر از این که ممکن است من با این ایده «جایگزینی نسلی کامل عیار» موافق نباشم، ولی روشن است که نیت خیری که در پس این الحاح وجود دارد، «تثبیت آینده‌گشایی» است، که فی‌نفسه قابل تأمل است.

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    چهار دهه انقلاب اسلامی، زیر چتر سه گفتمان پیش رفته است؛ گفتمان دو دهه اول، (۱.) گفتمان «اصول انقلاب اسلامی» بود که به مناسبت درگیری در نبرد عظیم و دامن‌گیر هشت‌ساله تقویت شد و در گفتگوی پیوسته امام و مردم، مجالی برای توجه مردم به هر نوع گفتمان رقیبی باقی نمی‌گذاشت. از دهه سوم، (۲.) گفتمان «دموکراسی کثرت‌گرا» از جانب اصلاح‌طلبان زائده‌ای بر گفتمان انقلابی شد؛ ظاهر اصلاح‌طلبی ملیح و نرم بود و بر گفتگو تأکید می‌کرد، ولی، بالاخره در بیان سمبلیک سعید حجاریان که هیچ‌گاه فراموش نخواهد شد خشونتی که همواره در مغز و جوهر آن جریان داشت، آشکار گردید: «فشار از پایین و چانه زنی از بالا». دموکراسی کثرت‌گرا، بر کنترل متقابل نیروهای متعارض بنا شده است و گفتگو برای آن فقط یک سطح مخملین بود و هست. نیروهای سیاسی از سال ۱۳۷۶، به جای همسازی و اختلافاتی که تا پیش از آن، حداکثر به حد «اختلاف سلیقه» می‌سایید، به «عملیاتی کردن شکاف‌های اجتماعی» یا «جنبشی کردن فضای اجتماعی» می‌اندیشیدند؛ این‌های الفاظی بود که تئوریسین‌های اصلاحات مانند سعید حجاریان و عباس عبدی و حمید رضا جلایی‌پور، مدام به کار می‌بردند. برخوردها خشن شد، و آن‌چه کم‌رنگ می‌گردید، برق امیدی بود در چشم مردمی که لااقل تا سال ۱۳۷۶، فعالانه و بدون چشم‌داشت، خود را با دولت‌مردان کشور یکی می‌دانستند و اختلافات میان خود را حداکثر «اختلاف سلیقه» برای رسیدن به اهدافی واحد می‌شمردند. این، نخستین موج کدورت و نومیدی در مناسبات شفاف انقلابی بود.

▬    از آغاز دهه چهارم، گفتمان سومی بر خط و ربط اصلی انقلابی ما افزوده شد؛ (۳) گفتمان «دنیای مجازی». رفته رفته فکر و ذکر اقشار متوسط شهری رفت به داخل یک «دنیای مجازی» که بر حسب مجازی و بی‌ریشه بودن، در متن آن، همه چیز، خیلی سریع در دسترس و گذری بود. فضای سایبر بالقوه می‌تواند خوب یا بد باشد، مشروط بر آن که خصلت گذری و بی‌ریشه بودن در آن فایق نیاید، و متانت‌ها و پرهیزگاری‌ها آسیب نبینند. وقتی دهان به دهان، گمان‌ها و بدبینی‌ها به اشتراک گذاشته شوند، آن وقت، نا امنی گسترش می‌یابد و هراس جای انگیزه‌ها و امیدها را می‌گیرد؛ این، سومین و قاطع‌ترین موج تهاجم به امید انقلابی بود.

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    ضرورت اجماع ملی از سوی طرف‌های مختلف سیاست ایران احساس شده است؛ اجماعی که بویژه از سال هشتاد و هشت، آسیب دید؛ وقتی جماعتی کوشیدند که به نحو غیرمنطقی چرخشی در سیاست به وجود آورند. آن‌ها عجله کردند و برای چندمین بار آزموده‌ی «فشار از پایین / چانه‌زنی از بالا» را مذبوحانه آزمودند؛ و بعد دست گلی که به آب دادند را دیدند، دم از اجماع ملی با زد و بند سیاسی زدند.

▬    اجماع ملی، با زد و بند جناح‌های سیاسی به دست نخواهد آمد؛ بلکه با پایبندی به اصول حاصل خواهد شد. دستیابی به درک متقابل، بر مبنای اصول و باورهای مشترک است که می‌تواند و باید پایه‌های اجماع را بسازد. حاصل، یک «فضای معنوی مثبت» خواهد بود که پذیرش و «به‌رسمیت‌شناسی متقابل» را میسر خواهد کرد. اگر مبادلات سیاسی حول توافق جناح‌ها صورت بگیرد، مبادلاتی که ربطی به مردم و دغدغه‌های آن‌ها ندارد، گفتگوهای مردم نیز در اطراف سیاست مؤثر صورت نخواهد بست؛ و اگر خاستگاه اصلی گفتگوهای سیاسی، اصول عمومی و دغدغه‌ها و مسائل مردم باشد، فرآیند سیاسی به تقویت کارآیی و عزت نفس مردم منتهی خواهد شد و در بطن و متن آن، راه‌حل‌های عملی پدید خواهد آمد. ایجاد اتاق گفتگو در رسانه‌ها، طرح هدفمند اختلاف‌نظرها در سطح روانی آرام، روش‌های استدلال استدلال استدلال، همراه با سبک مثبت و رو به پیش، نهایتاً باید به جایگزینی نهادی و باثبات «فضای معنوی مثبت» منجر شود. در برخی موقعیت‌های اجتماعی و سیاسی، ممکن است رفتارهای به دور از متانت و اصول، خلأهای سیاسی را پر کند، ولی سیاست ثمربخش، دلواپس آسیب به «فضای معنوی مثبت» از طریق پایبندی به اصول است.

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    ماجرا از این قرار است: زمانی، آقای آخوندی، مدیر ستاد انتخاباتی آقای موسوی، و طراح شعار «دروغ ممنوع» بود؛ بعد، همو به وقت اخذ رأی اعتماد تعهد خود به «مسکن مهر» را مورد تأکید قرار داد، و پس از اخذ اعتماد، «مسکن مهر» را مزخرف خواند. او به میلیون‌ها نفر دروغ گفت. مطلب اصلی گفتار ما، چیزی از جنس «پدیده آخوندی» است؛ از صدارت ناموفق بر وزارت راه و ناتوانی در شهرسازی تا انتخابی جامد و خشک‌فکر به سمت شهرداری و شهرسازی تهران؛ دقیقاً در سمتی که پس از شش سال و به هزینه سرسام‌آور کشور، معلوم شد استعداد چندانی در آن ندارد؛ او فقط سهم اصلاح‌طلبان از دم و دستگاه آقای روحانی بود؛ همین. اصلاح‌طلبانی که به رغم ادعای دگراندیشی ولی از فرط جمود و دگم‌اندیشی، حتی حضور یک غیر هم‌فکر، آن هم غیر هم‌فکری به متانت و ملاحت مهندس مهدی چمران را در میان خود تحمل نمی‌کنند، و از فرط واهمه چنین حضور خوش‌فکری، پنبه در گوش‌های خود فرو کرده‌اند و قصد دارند کسی را که به اذعان رئیس جمهور توفیقی در شهرسازی نداشته است به شهرسازی و شهرداری تهران انتخاب کنند. از این قرار بود که محسن هاشمی را از شمار گزینه‌های شهرداری تهران اخراج کردند. آن‌ها می‌گویند که پرچم‌داران سعه صدر و گفتگو هستند، ولی این ادعا همواره دروغی بیش نبوده است؛ همواره، دروغی بیش نبوده است. من از آغاز چییییزی به نام اصلاح‌طلبی، با این جماعت زندگی کرده‌ام، و گواهی می‌دهم که این‌ها از همان سال ۱۳۷۶، همان اعقاب دفتر تحکیم «وحشت» بوده‌اند و هستند. این جماعت اصلاح‌طلب، جمع ادعاهای پرخاشگر و رفتارهای خشن‌تر بوده‌اند و هستند.

▬    گفتم، جمع ادعاهای پرخاشگر و رفتارهای خشن‌تر ... یادم آمد که در مجموعه «ایرنا» این روزها چه خبر است ... در یک کلام، تمرین پیام‌های رسانه‌ای پرخاشگر و اعمال خشن‌تر؛ می‌گویم تمرین، چرا که این دوستان در کار رسانه‌ای، حتی از نوع بد و مخرب آن نیز، مطلقاً خبره نیستند، و همچون صدارت آقای آخوندی بر شهرسازی و شهرداری، به عنوان سهمی از سهام جماعت اصلاح‌طلب، در آن موقعیت قرار گرفته‌اند. فی‌المثل، زایده تازه‌ای به نام فرنگی «ایرناTV» از خبرگزاری دولتی و پارسی ایرنا برآمده است که با کپی‌برداری‌های ناقص، می‌کوشد وارد گود حاشیه‌سازی برای منتقدان دولت شود و سرویس‌های ویژه و گاه مضحکی نیز به گروه‌ها و چهره‌های خاص بدهد مانند پیام یک بنده خدا به پاپ! فراتر از این، دامنه عملکرد غیر حرفه‌ای ایرنا سر دراز دارد، و اخیراً در مطالبی با عناوین مشابه «حاشیه‌های جنجالی ... ادامه دارد»، می‌کوشد تا حاشیه‌های کم‌ارزش بسازد، توجهات را به این حاشیه‌های کم‌ارزش معطوف بدارد، و این حاشیه‌های کم‌ارزش را در تخیلات خود و دوستان زنده نگه دارد، و نهایتاً، بدین ترتیب از پاسخگویی الزامی دولت در قبال آش آشفته‌ای که در مدیریت اقتصادی کشوری با «خزانه پر» ساخته، شانه خالی کند. مثلاً مطلبی منتشر کرده است با عنوان «حاشیه‌های ناتمام یک نامه جنجالی» که آشکارا در حال انتقال نفس مصنوعی به یک حاشیه‌سازی مرده است. در آن هیچ مطلب جدیدی در مورد آن نامه طلبگی در فضای فیضیه نمی‌بینید و همه چیز به ۴۸ ساعت قبل از لحظه مخابره مطلب باز می‌گردد؛ تنها به طرز ناشیانه‌ای اخبار دو روز پیش به عنوان حاشیه‌های امروز به خورد مخاطب داده می‌شود تا حاشیه‌نگاری مرده، زنده بماند، تا شاید حواس مردم از عملکرد ناجور اقتصادی دولت یا بی‌توجهی آن به دستور مرجعیت به کاهش فشار اقتصادی بر مردم یا واکنش موهن مدیر دفتر رئیس جمهور در قبال توصیه‌های آیت ا... علوی گرگانی در باب مراسم اربعین چیزی نپرسند. ببینید چه کسانی نگران شأن مرجعیت شده‌اند؛ آقای محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور درباره نامه اخیر آیت ا... علوی گرگانی به رئیس جمهور درباره فراهم نمودن تسهیلات برای اربعین، گفت: «احتیاجی نیست کسی نامه بنویسد، ما خودمان قبل از هر چیزی دنبال این قضیه بودیم!» خلاصه، در حاشیه‌نگاری روزنامه دولتی و سایر زنجیره‌ای‌ها در موضوع «یک نامه» که در منظر خلق، زیرآبی رفتن آشکاری است، جماعتی که طی دو دهه اخیر کاریکاتور مراجع را منتشر کرده‌اند و دین را افیون نامیده‌اند، سران آن یا کشف حجاب کرده‌اند یا چندتاچندتا تجدید فراش‌های ناجور صورت داده‌اند، یا با وجود سرطان خاص ضمن صرف قلیان با همسر و دختر، همسر دومی نیز اختیار کرده‌اند، ناگهان دلسوز مراجع معرفی می‌شوند!