فیلوجامعه‌شناسی

فیلوجامعه‌شناسی

نسبت امام خمینی و “فوران آتشفشان‌ها”

فرستادن به ایمیل چاپ


 ادامه مطلب...حامد دهخدا


← الگوی امام، ما را بد عادت کرده و توقع ما را بالا برده است!

← وظیفه اخلاقی علما، شناخت نیروی محرکی است که تحولات جامعه را به پیش می‌برد؛ خصوصاً آن نیروهایی که ظرفیت خود را در منحرف ساختن جامعه، به مثابه “فوران آتشفشان‌ها” نشان می‌دهند. علمای خط امام، باید این جریان‌ها را بشاسند و علیه آنان بشورند.

← افزون، بر این، تلاش برای تأثیرگذاری بر فرایند این تحولات و مشارکت در شکل‌گیری ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه “فریضه” بعدی بر دوش علماست. آنها باید مسببان “فوران آتشفشان‌ها”، یا آن “مراجعی” که مردی با مادری پاک‌دامن را حرام‌زاده می‌خوانند، به مجازاتی که در شرع مقدس آمده برسانند. اقلاً آنها را از میان خود برانند.
← در گام سوم، هوش دار و هوش دار که مبادا علما از بازبینی و وارسی مداوم جهان‌بینی خود، و در صورت لزوم، از تصحیح و ترمیم آن غافل شوند. این الهام مهم امام است که امروز حداقل در بخشی از علمای این جامعه که در کار تدارک و تحمیل “فوران آتشفشان‌ها” به این ملت هستند، یا از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی “ممانعت” می‌کنند آشکار است.
← تعهد علما به تلاش در گستره همگانی و کوشش در جهت تأثیرگذاری در فرایند دگرگونی اجتماعی و سیاسی، نباید موجب تسخیر استنباط مستقل دینی توسط سیاست و اقتصاد شود. استقلال علم‌سازی دینی در مقابل سیاست، این فرصت را برای علما فراهم می‌آورد که در مقابل کژروی‌های “کارگزاران”، “فریضه” امر به معروف و نهی از منکر خود را به جای آورند.
← این دین است که باید بر سیاست و اقتصاد نظارت کند، نه بر عکس. تأثیرگذاری بر سیاست را نباید با پیوستگی و وابستگی به تشکیلات سیاسی خاص، یا مشارکت در دستگاه حکومتی و مبارزه برای کسب قدرت یکی پنداشت؛ چیزی که وجود ناجور آن را نمی‌توان در روحانیون هر دو جناح، طی سال‌های پس از تشکیل روحانیت و روحانیون انکار کرد. آنها در موارد حساسی خطی عمل کردند، و اکنون آنچه موجب شده است چند عمامه به سر “خط امامی”، پس از یک سال از کپک زدن جنبش سبز، همچنان تنور “آتشفشان” را گرم نگاه دارند، هم‌قسم شدن نامیمون‌شان است تا در راه باطل خود، تا آخر با هم بمانند و از هر خرابکاری یکدیگر دفاع کنند. اینها همان آخوند‌های درباری هستند که در دربار آقازاده‌های خودشان زانو زده‌اند، و منتظر دریافت صله خود هستند، و برای آقازادگان خود از هر خبط و خطای فاحشی پرهیز ندارند.
← یادش بخیر! امام روح الله موسوی خمینی را می‌توان “پی‌گیرترین جهادگر در میان فقهای شیعه” لقب داد. از آغاز غیبت صغری، از زمان فارابی که تمام نبوغ زایدالوصف خود را به پای سیاستی ریخت که ادامه طریقیت نبوی را در یک مدینه فاضله بجوید، و از زمان تأسیس حوزه علمیه نجف، هیچ گاه زمینه و زمانه برای  این میزان از جهادگری فراهم نبود و اگر هم بود، کسی نبود که چنین پی‌گیر و پا در رکاب بایستد تا پروژه احیای “مدینه النبی” را “آغاز” کند. وقتی معلوم می‌شود که ظرفیت جهادگری امام روح الله موسوی خمینی قابل تحسین بوده است که می‌بینیم، خط امامی‌ها بریده‌اند! نه در مقابل امریکا، که در مقابل شهوت خانواده و “آقازاده” و زن و زندگی و مال و دارایی، قافیه را باخته‌اند. آنها دیگر خط امامی نیستند!
← شوق جهاد در امام روح الله موسوی خمینی، محصول ارتباط سطح بالغی از “نظر” از یک سو، و “عمل” اجتماعی از سوی دیگر بود. حکمت امام خمینی را می‌توان پاسخی به بن‌بست پرمخمصمه‌ای انگاشت که در رابطه دین و دنیای جدید پدید آمده بود و وجه آموزنده آن کناره‌گیری حساب شده از معیارهای متعارف(“کارشناسی”/“کارگزاری”/“روشنفکری”) برای پیشبرد سیاست در دنیای امروز بود. معیارهای خرد کننده “کارگزاریروشنفکری”، محصول کار انسان‌های ناقص بود، و همان طور که در اغلب تاریخ چنین بوده است، سازه‌های دست انسان، در خدمت سرکوب و گردن کشی قرار می‌گیرند، چنان که در عصر کارگزاران و اصلاحات چنین شد.
← اینکه بتوان یک نظریه متعالی چون فقه شیعه را با عمل منحط امروز آشتی داد، مایه‌های ناامیدکننده عصر امام خمینی را می‌ساختند. تردید شگرفی وجود داشت در این باب که آیا اصولاً هیچ وجه انطباقی بین این فضای ناامیدکننده و دنیای مقدس هست؟ نگرش امام خمینی، درست در مقابل این دلشوره بود. او حاضر نبود عقل را به قواعد نارسای سیاست امروزی محدود کند. از نظر او، “منافع”، نظرات “کارشناسی”، و شهوت “کارگزاران و روشنفکران” نبود که منظور سیاست را می‌ساخت، بلکه، هیچ چیز درست فهم نمی‌شد، مگر در نسبتی که با مبدأ هستی برقرار می‌کرد. به باور او، رشد و گسترش ارتباط با “معبود”، و توانایی سازمان‌دهی سیاست در رابطه با ارادۀ خداوند، دو عاملی بود که پایداری و سلامت جامعه را تضمین می‌کرد. به این ترتیب، بر فراز “سیاست”، “دین” نیز سر بر می‌آورد.
← این نوع “سیاست”، در اساس، فرایندی فرهنگی بود، و بر بنیاد رشد افکار استوار می‌شد. امام خمینی معتقد بود که اصولاً آن دسته از هنجارهای رفتاری، دارای اعتبار است که از دین برآمده باشد. دین، در این نظام فکری به مثابه صافی عیارسنج عقل کارشناس مد نظر بود، و اگر از دنیای امروز، چیزی به معیار دین می‌خورد، پذیرفته می‌شد، و اگر چیزی به محک دین سازگار نبود، هر چند هم که “امروزی” و مورد اجماع “کارشناسان” بود، بی‌اعتبار قلمداد می‌گردید. برای امام، دین، دارای میزان و معیار ویژه‌ای بود که بر اساس آن، نقد عقل امروزی ممکن می‌گردید و اصولاً از این طریق است که می‌شد از ابتذال “هر کی قرائت خودشو داره” دوم خردادی پرهیز کرد.
← فقیه، از یک سوی، متفکر و محققی است که با همگنان و همکاران خود به مباحثه و مناظرۀ تخصصی می‌پردازد و از این طریق در گسترش و گشایش نظریه‌ها و پیدایش فرضیه‌های جدید، متفکر و مبتکر است؛ و از سوی دیگر، به مثابه مصلحی اجتماعی است که به منظور روشنگری، در جدل‌های عمومی جامعه شرکت می‌کند و می‌کوشد با مشارکت و دخالت خود در مباحث روز، و استنباط و طرح حکم الهی در جهت حل مسایل جاری جامعه، در فرایند تکامل و بهبود وضع موجود تأثیر گذارد. به این ترتیب وظیفه و تکلیف جدیدی به عهده عالمان دین نهاده می‌شود که به نقد آشکار و بررسی وقایع جاری در جامعه بپردازند.
← در این حال، علمای دین، آن گروه فرهیخته جامعه خوانده می‌شوند که بدون آنکه “شغلی” سیاسی داشته باشند، در اموری که به مصالح عمومی جامعه بستگی دارد، مسؤولانه دخالت می‌کنند و بدون ملاحظه هر چیزی غیر از راه حق، واکنش نشان می‌دهند. این موقعیت، با الگوی موقعیتی که امامان شیعه در جامعه می‌جستند، تعریف می‌شد. شخصیت نمونه‌ای که امام خمینی در شالوده نظریه خود درباره جهاد در پی آن بود، ولایت فقیه بود که از سوی امام عصر(عج)، مکلف به کسب آزادی و تلاش در راه رفع نابرابری‌های اجتماعی و مقاومت در برابر نفع‌طلبی‌های ریز و درشت، و در یک کلام جامع‌تر، مکلف به اجرای احکام اجتماعی اسلام بود.

آخرین بروز رسانی در پنجشنبه, 13 خرداد 1389 ساعت 23:16

تأملی در امر “باحال”

فرستادن به ایمیل چاپ

ادامه مطلب...حامد دهخدا


← آنان که بنا به “مصلحت”، برای حفظ راه امام در “آینده”، “حالا” با دشمنان “باحال” امام “حال” می‌کنند، آنان که بنا به “مصلحت”، دروغ می‌گویند، آنان که بنا به “مصلحت”، به مدیران، پول یامفت می‌دهند، آنان که بنا به “مصلحت”،  “جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی” راه می‌اندازند، باید “مسؤولیت” خود را در قبال مادران شهیدان و “آینده” بپذیرند.

← “کارگزاران” و “روشنفکران”، یک سال پس از ضایعه‌ای که از “آتشفشان” نامهذب خویش به جان این ملت افکندند، باید بفهمند که فرق آدمی با حیوانات آن است که می‌تواند خود را متوجه موضوعاتی کند که با “حال” بیگانه‌اند و از “لذت” و “منافع” و “پول” فراتر می‌روند. این دست موضوعات فرازمانی، بیش از “لذت” و “حال” قابل اعتنا هستند. این است “دیدگاه توحیدی” که به خاطر آن انقلاب کردیم.

← “کارگزار” و “روشنفکر” این را نمی‌فهمد و هنوز دنبال احیای مرده‌ای کپک‌زده و “سبز” است تا در این کشور، “لذت” و “حال” را به جای “ایثار” برای “آینده” بگسترد، و خود نیز از آن بهره‌ای بردارد و همسران بسیار اختیار کند و از مال بیت‌المال کابین ایشان را بیندوزد، یا پول بسیار بردارد و ویلا بسازد، یا از پول مردم، پیشاپیش تدارک انتخابات آتی نماید، و هزار و یک دلیل و “مصلحت” “باحال” برای فرار از “مسؤلیت” مقابل “آینده” و حفظ منافع و مدرک و پست و مقام کثیف خود فراهم سازد.
← “کارگزاران” و “روشنفکران”، در مقابل جوانان اصول‌گرا، با استعمال سخیف و مستمر الفاظی بی‌مغز، مثل “تندرو” و “افراطی”، روحیۀ انقلابی را سرکوب می‌کنند. هدف آنها پیوسته عبارت بوده است از کنترل آن عقاید و تمایلات فرارونده از موقعیتی که در دایره “مجمع” موجود، تحقق‌پذیر نیستند. برای این کار، وقتی با مردم حرف می‌زنند، مدام از الفاظی چون “رفاه” و “توسعه” و “لذت” “حال” و “منافع” استفاده می‌کنند و به استناد آن، می‌خواهند هر نوع “مسؤولیت” واقعی در مورد “آینده”، و هر قسم “آرمان‌گرایی” را سرکوب کنند و ما را به دامن امریکا که آخر “حال” دنیاست، بیندازند.
← اینها به دیگران می‌گویند: “محافظه‌کار”؛ اما خودشان از هر نوع آرمان‌گرایی بدورند. این است مغز محافظه‌کاری و “امریکاطلبی”. آن “کارگزار” و آن “روشنفکر”، اصل و مغز محافظه‌کاری است، و این وصله‌ها به جوانان اصول‌گرا نمی‌چسبد.
← البته، جوانان اصول‌گرا باید بهوش باشند که منظور از آرمان‌خواهی در مقابل محافظه‌کاری این مدعیان دروغگو، برقراری نوعی رابطه خودسرانه بین “حال” و “آینده” نیست. این که همان “مصلحت”جویی مصیبت‌بار به سبک “کارگزاران” و “روشنفکران” می‌شود. این که سراسر نقض قرض است. ما این همه هزینه برای بازگشت به خانه اول نپرداختیم. جوان اصول‌گرا باید دقیقاً بداند که چه می‌کند، و با بصیرتی که با کمک دین به “آینده” دارند، پوسته “حال” را بگشایند.
← ما باید “مسؤولیت” خود را در قبال یکدیگر و “آینده” بپذیریم.
← فرمان‌های عمده عصر ما عبارتند از، نخست، اینکه عمل نباید منحصراً بر اساس “تشخیص مصلحت” و برآورد “منافع” عمل تا “آینده” قابل محاسبه صورت گیرد، بلکه باید با دستورهای “وجدان” و گواهی “انصاف” مطابقت داشته باشد. و دوم، اینکه خود وجدان را نیز باید با “دین” وارسی دقیق انتقادی کرد تا همه عواملی که کورکورانه یا مزورانه در کارند تا “مصلحت” را به نام “حقیقت” زورچپان کنند، از زندگی بدون کیفیت ما خارج شوند.
← این ایده‌ها و افکار، مرحله‌ای را در ربط میان اخلاق و سیاست پیش می‌کشند که در آن، “تشخیص حقیقت” به جای “تشخیص مصلحت” می‌نشیند، و دانش دربارۀ “وجدان” به صورت تعهد اهل عمل(“کارگزار”، “روشنفکر”، “کارشناس”، “مدیر” و...) در خواهد آمد.
← اینگونه، سیاست، از علم محض جدا می‌شود و به دین می‌پیوندد، زیرا، خدایی که دانای همه امور است از “آینده” خبر می‌دهد و “آینده” کوره راه “سیاست” و “مصلحت” است. چشم سیاست بدون دین، بر “آینده” بینا نیست. و “سیاست” را از “آینده” گریزی نیست. رکن سیاست، “تدبیر” و پشت هم قرار دادن امور، تا “آینده”ای است که غایت و مقصد حرکت جامعه است و خداوند است که “بر عرش تکیه زاده” و امور را از فراز می‌نگرد و “آینده” را می‌بیند. “غایت امور از آن اوست”، و اوست که می‌تواند از “آینده” به ما خبر دهد؛ از “عاقبت امور”.
← گذشته از “آینده”، “حال” است که آن نیز در مغز و بطن، فهم نمی‌شود، مگر با استمداد از نگاه خداوند. هم‌معنا پنداشتن “حال” و “لذت”، عین معطلی است. اینچنین، در درون اخلاق جدیدی که جامعه ما بسیار نیازمند آن است، دیدگاهی ظهور می‌کند که شناخت وضع “حال” را نیز نه به عنوان تفکری انفعالی، بلکه به منزلۀ بررسی و تحقیقی انتقادی تلقی می‌کند که شرط آن، شناخت مغز واقعی و توحیدی “حقیقت” است.
← در یک “دیدگاه توحیدی”، مغز و جوهر “حال” نیز همچون “آینده”، به خدا ختم می‌شود. پس، سیاستمدار امروز نمی‌تواند فقط “کارشناس” باشد، بلکه باید علاوه بر آن، با خدا سر و سری داشته باشد. باید “مهذب” باشد و دست خدا را چه در “حال” و چه در “آینده”، شکل‌دهنده همه امور بداند.
← یعنی، در مناقشۀ قدیمی “تعهد” و “تخصص”، واقعاً اولی به دومی مقدم است. یعنی، مغز و “وجدان” حقیقت، از ظاهر حقیقت مهم‌تر است. این، آموزه توحیدی ابراهیم خلیل علیه السلام است که در پس این ظواهر “کارشناسی”، یک باطن ژرف هست که شایسته است ذهن حکیم به او نظر کند، و از آن نظرگاه راه خود را در این ظواهر بجوید. ظواهر مهم‌اند، ولی سایه‌ای هستند از “وجدان جهان”، که “مدیر” و “کارشناس”، یا همان “کارگزار” و “روشنفکر” از درک آن ناتوانند. “کارگزار” و “روشنفکر” باید به نصیحت آیت الله روح الله موسوی خمینی گوش دهند که “تهذیب” و “تهذیب” و “تهذیب” و....
← توضیحات بیشتری دارم كه از این پس خواهم گفت...

آخرین بروز رسانی در یکشنبه, 09 خرداد 1389 ساعت 10:51

سکوت-آرمان-مسؤولیت

فرستادن به ایمیل چاپ

ادامه مطلب... حامد دهخدا


← در مقابل “جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی” ساکتیم.

← ناباورانه؛ بله؛ ناباورانه، در مقابل “جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی” ساکتیم. در حالی که مجرمان دیگر، قبل از اثبات حکم‌شان به پهنای شجره‌نامه، از صفحه حوادث روزنامه‌ها سر در می‌آورند، بردن نام مفسدان اقتصادی، همان سارقان خون شهیدان، حتی پس از نهایی شدن حکم، یا در حالی که از پاسخ به قاضی متواری‌اند، “جیز” و شری نابخشودنی تلقی می‌شود.

← می‌بینید؛ این، تحقیر دست جمعی ملت است.
← پدیدارشناسی این بلا که بر سر ما نازل شده چیست؟ این، یک تحقیر دست‌جمعی است و واقعیت ملموس زندگی ما را اینچنین تلخ و غم‌انگیز ساخته است.
← خوب؛ عده‌ای اندک، از فساد اقتصادی، و در عین حال، سوار بر مردم بودن، لذت می‌برند، ولی واقعاً لذت نمی‌برند، چرا که این دنیا صاحب و حساب کتاب دارد و آه مادران شهیدان بی‌ثمر نخواهد بود؛ همان صاحب، و همین آه است که “آتشفشان” عظیم آنان را در جریان معجزه‌ای آشکار به سردی و خاموشی می‌کشد.
← در سوی دیگر، انبوهی، شاهد این فساد کثیف، و “جنبش تحقیرآمیز امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی” هستند. این انبوه بسیار، تحقیر می‌شوند. کارگزاران، روشنفکران، و صاحبان مناصب قضایی و نظارتی با راه انداختن “جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی”، چنین وانمود می‌کنند که ملت احمقند. در این مورد خاص، دانستن حق مردم نیست. در این مورد خاص، افشای اطلاعات قضایی به “مصلحت” نیست.
← آنان که می‌دزدند، آنان که دزدی را بنا به “مصلحت” توجیه می‌کنند، آنان که سکوت می‌کنند و می‌بینند که احمق فرض می‌شوند، همه از یک “زندگی بدون کیفیت” رنج می‌برند. گرایش نیرومندی، دنیای ما را به لرزه افکنده است که در همه سطوح، همه را به بازیگران یک “زندگی بدون کیفیت” تبدیل کرده است. در این دنیا، تأکید، تنها بر فردگرایی و لذت‌گرایی و رفاه‌طلبی است. این نحو نگرش، مغز فروپاشی و تجزیه‌ای است که کارگزاران و روشنفکران را از درون تهی کرده است و هوادارانی را به سکوت یا هواخواهی از آنان، به بازیچه “آتشفشان‌ها” بدل می‌کند. در نهایت و غایت قصوای این قسم زندگی، رد پای نوعی “لذت‌گرایی” را می‌توان رصد کرد که همه را به سکوت “مصلحتی” کشانده است. اصحاب این زندگی، از ترس از دست دادن لذت حلوای نقد، از سرکه تند فریاد امروز اجتناب می‌کند که سخت لذت سوز است.
← ما در حال پشت سر گذاردن سیاست به مفهومی هستیم که در جریان انقلاب اسلامی و مقدمات آن رایج شد. “مسؤولیت”، که به حکم “کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته” رکن سیاست بود، نابود می‌شود و جای آن را اصل “لذت” می‌گیرد.
← در این سیاست از ریخت افتاده، سیاست به سرگرمی و تنوع بدل می‌شود. دولتی می‌رود، و دولتی می‌آید و ما دولت را مانند نوشابه خانواده مصرف می‌کنیم و زیاد مصرف می‌کنیم و دقت نمی‌کنیم که آنچه هویت خود را با آن گره می‌زنیم(لباس سبز می‌پوشیم)، چه می‌کند و چه می‌خواهد بکند؟ ادامه‌ی چیست و مقدمه‌ی چه چیزی را فراهم می‌کند؟ تلاش در جهت ملاحظۀ شکل‌های تازه، از همان مؤلفه‌های معیوب پیشین، به سرگرمی بدل می‌شود، و سطح توقع از تنوع، به همین مقدار محدود می‌شود.
← ما در عصر تنوع “شکل”ها، زندگی می‌کنیم، یا به عبارت دیگر، در حال گذار از شکلی به شکل دیگر زندگی هستیم، و بدون آنکه خود بخواهیم که چنین سطحی و قشری باشیم، خود را با این تغییرات ظاهری سرگرم می‌کنیم.
چگونه می‌توان این “زندگی بدون کیفیت” را سر و سامان داد؟
← بر این گمانم که نوعی “ضد-جریان” علیه “لذت‌گرایی”، می‌تواند به ما کمک کند؛ یک آرمانگرایی پرشور. در هر جامعه‌ای چیزهایی وجود دارد که عملکرد حیاتی دارند، ولی در بدو امر، غیرامروزی و ناخوشایند به نظر می‌رسند. آنها آرمان‌هایی هستند که می‌توانند در قامت یک “ضد-جریان”، پوسته “زندگی بدون کیفیت” ما را بگشایند و به “آینده” راه برند. این سبک خاص و ممتاز و متمدن زیست انسانی است؛ یعنی تلاش برای ترویج ارزش‌های قابل تکریم که اکنون، “تندروی” یا “افراطی‌گری” خوانده می‌شود.
← زندگی، علاوه بر معنای طبیعی و مادی “توسعه” و “رفاه” و “خرد و ریز زندگی روزمره” و در یک کلمه، “لذت”، مفهومی متعالی و فوق طبیعی نیز دارد. “آرمان”، “خدا”، “انسان کامل” و “جامعه کامل” راه‌هایی هستند که عمدۀ افکار ما را باید متوجه خویش کنند، شاید نگاه ما را از اکنون و حالا بگیرند و به آینده، و شاید “آسمان” پرتاب کنند. جای امام روح الله موسوی خمینی خالی است که هر چند جمله یک بار، لغت “تهذیب” را به کلام خود بیفزاید و به کارگزاران، روشنفکران، صاحبان مناصب قضایی و نظارتی، و خود ملت یادآوری کند که دنیای دیگری هم هست، و هر چه هست “لذت” و “رفاه” و “توسعه” و نوشابه خانواده نیست(یک نکته جالب: ما رکورددار مصرف نوشابه در جهان هستیم!).
← آینده‌ی آرمانی، بدون “مسؤولیت”پذیری میسر نخواهد شد. آینده، بدون “مسؤولیت”، بیشتر سرچشمه اضطراب خواهد بود، تا امید.
← اگر تو نشستی، و به “امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی”، فقط نگاه کردی، آینده درخشانی چشم به راه تو نخواهد بود. به محض آنکه “فهمیدی” برخی از ارزش‌های اجتماعی حیاتی به مخاطره افتاده است، نباید آن را به گونه‌ای دیگر تعریف کنی و نام دیگری چون “مصلحت” به آن بدهی.
← برخی با ابراز دلواپسی از نابودی “شجاعت مدیران” و “آگاهی دیررس مدیران دلسوز از قانون”، بظاهر، می‌کوشند تا اسباب خانۀ خراب مفسدان را نجات دهند. وقتی جوانان اصول‌گرا می‌کوشند مفسدان اقتصادی را افشا کنند، اقتصاددانان، طومار امضا می‌کنند و از نابودی اقتصاد ایران بیم می‌دهند، انگار تا کنون که فساد به این پایه سهمگین رسیده است، اقتصاد ایران با مخاطره قرین نبود. این دایناسورهای فکری، با امضای طومارهایی، توسعه، سازندگی، اصلاحات، مدارک، پست‌ها و مقامات را در خطر می‌بینند، و می‌کوشند اسباب و خرت و پرت یک “زندگی بی‌کیفیت” را حفظ کنند. آیا می‌دانید منطق عملکرد این روشنفکران توجیه‌گر چیست؟ این دایناسورروشنفکرها، لحظاتی را رصد می‌کنند که پیکره و منظومه “زندگی بدون کیفیت”، دیگر نمی‌تواند اجزاء ترکیب کننده خود را تحمل کند. از آن لحظه، همان عناصر سازنده پیکر نحیف را برای تولید دوباره، و به نحو دیگری با هم ترکیب می‌کنند تا زمینه برای استمرار خفقان کارگزاران فراهم شود. برای این منظور به آخر خط، یعنی ابتذال “لذت” رسیدند: “کلمه” را بر باسن دختران اسکیت‌سوار نقش کردند. اینگونه، توانستند عصر کارگزاران را به عصر اصلاحات بچسبانند و همچنان به دنبال ساختن نوع تازه‌ای از “زندگی بی‌کیفیت” در استبداد سبز باشند؛
← آرمان‌گرایی به ما اجازه می‌دهد تا نیروی خود را متمرکز و معین کنیم. امروز، باید شهامت داشت، و به فراتر از این مقولات پست نظر افکند. باید پشتی‌هایی را که راحت به آنها تکیه زده‌ایم، برچینیم. باید از خواب “مصلحت” بیدار شویم. برای ورود به تفکری بسیار فراتر از گذشته، باید بپذیریم که در جهانی زندگی می‌کنیم که مشحون از آشوب‌ها و هیاهوهاست، که “مسؤولیت” ما را می‌طلبد. ما باید “مسؤؤلیت” خود را برای آینده بپذیریم و به نام “مصلحت”، آینده را به امروز نفروشیم. شر موهوم آینده را دلیلی برای شر آشکار امروز نکنیم.
← توضیحات بیشتری دارم كه از این پس خواهم گفت...

جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی

فرستادن به ایمیل چاپ

ادامه مطلب...


حامد دهخدا


← با استمرار برنامه توسعه ایران، نارسایی‌ها و دشواری‌های معنوی كه از ساز و كارهای گوناگون جامعه مدرن برمی‌آمد، رفته رفته بحران‌هایی را سبب شد كه نیروهای نوپای انقلابی، رویاروی آن قرار گرفتند. تبعات چنین دشواری‌هایی، خود را در تمام سطوح نشان داد: در استحالۀ لایه‌هایی از نسل اول و دوم انقلاب، تا تحول بزرگ مقیاس فرهنگی در طبقه متوسط شهری.

← این، مهم‌ترین صورت مسأله امروز است.

← جالب است كه ابراز و اعلان چنین دشواری‌هایی از همان ابتدا، با ابراز خوش‌بینی بی‌اندازۀ نوخواهان و تجددطلبان نسبت به سرشت دگرگونی‌های تازه همزاد شد. این خوش‌بینی، زاده ایمان اصولی روشنفكری دینی به خردباوری و ماهیت عقلانی روزگار نو بود، كه خود را در ایران، در قامت حسینیه ارشاد و روشنفكری دینی نشان می‌داد؛ خوش‌بینی به معیارهای جهانی و عام توسعه كه باید از آن معیارها روسفید بیرون می‌آمدیم. این الگویی بود كه از اواسط جنگ هشت ساله، به معیار پیوستن ایران به قافله‌ای تبدیل شد، كه بسی قبل، حركت خود را در جهان آغاز كرده بود.
← این نوع خوش‌بینی و تردیدهای فراروی آن، خط حایل واقعی تمام گفتگوهایی است كه می‌تواند در مورد وضع امروز ملت ما شكل بگیرد.
← اختلال در كاركردهای مختلف انقلاب اسلامی بروز كرد؛ نمی‌توان این اختلالات را جدی نگرفت. اشكالی در كار هست. روشن است كه نمی‌خواهم بگویم كه اشكال در اصل انقلاب است. بلكه می‌خواهم بگویم كه پس از گام مهمی كه در جریان انقلاب برداشته شد، باید گام‌های دیگری برای تكمیل برنامه برداشته می‌شد كه نشد.
← در این میان، «آژانس شیشه‌ای» یك مانیفست كوبنده علیه توقف انقلاب بود. سرخوردگی‌ها از پیامدهای نامنتظر و نامقبول برنامه‌های توسعه سردار سازندگی، بر دستاوردهای مثبت روزگار او سایه افكند و یأس و بدبینی را جانشین روحیه امیدوار و پرنشاط انقلاب كرد. این را می‌توان در نگاه سراسر عجز «حاج كاظم» و توقف ضربان قلب همرزم انقلابی‌اش مشاهده كرد.
← تغییر معیارهای اصولی اخلاق در سطح زندگی روزمره كه خود را در خودشیفتگی و حمایت از راه حل‌های كاسبكارانه نشان می‌داد، مبارزه شكننده و ناكارآمد با فساد بالابالایی‌ها كه مدام، با «عدم اعلام اسامی مفسدان اقتصادی»، حسی از همه‌گیری فساد را به اذهان متبادر می‌كرد، انطباق با معیارهای جهانی پیشرفت كه لزوماً به فقر معنوی و فساد منجر می‌شد، و هزیمت در تربیت نسلی با انگیزه‌های انقلابی نیرومند كه در مقابل «عدم اعلام اسامی مفسدان اقتصادی» برآشوبد و بكوبد آنچه را باید بكوبد، همگی، سرفصل‌های یك وضعیت بغرنج به شمار می‌رفتند كه انگیزه‌هایی برای جنبش جوانان اصول‌گرا فراهم آورد. جنبشی كه به نظر می‌رسد با مقاومت سهمگین بالابالایی‌ها در جریان «فوران آتشفشان‌ها» روبرو شده است و به سرخوردگی عظیمی راه می‌برد.
← به باور جوانان اصول‌گرا، توسعه در عصر نوربخش(قدر مشترك عصر دولت دوم میرحسین+عصر سازندگی+عصر اصلاحات)، سرشتی دوگانه داشت. یك سوی این دوگانگی، «توسعه» بود؛ برای نخستین بار، در طول تاریخ ملت ایران، نیروهای مادی و اجتماعی دوران‌ساز برای دستیابی به رفاه و ترقی، در اتحادی كه خود را در هستی نیرومند سردار سازندگی در جلوی صحنه، و بوروکرات‌ها و تکنوکرات‌های قهاری چون محسن نوربخش نشان می‌داد، جمع و جور شد، و سنخی طبقه متوسط شهری یقه سفید به ارمغان آورد كه مشحون از نبوغ ریاضی و تجربی، و معمولاً خالی از ادبیات و تاریخ و دین و حكمت، بود. شاخص این دوران، مصرف انبوه از سوی كارمندانی بود كه خوب درس خوانده بودند و استعدادهای درخشان آنان به بركت «المپیاد» و «كنكور»، به سوی فیزیك اتمی و ریاضیات و شیمی و زیست‌شناسی و رایانه جلب می‌شد. خوب؛ این وجه نه چندان بد ماجرا!
← وجه بد داستان این بود که معمولاً این سنخ از نوابغ، سری با «گلستان سعدی» نداشتند، و اگر مجبور به خواندن آن می‌شدند، تنها به مدد «ترجمه!» از آن سر در می‌آوردند(كه در واقع، سر درنمی‌آوردند). ذهن تجربی و ریاضی آنان فربه، و ذکاوت تاریخی و دینی ایشان کند می‌نمود. نتیجه، تولد سنخی «هوش سیاه» یا «به كجا چنین شتابان» بود. پس، سوی دوم دوگانگی عصر نوربخش، چیرگی انگیزه‌های عینی و سودجویانه و كالاپرستانه بر روابط اجتماعی و انسانی در این جامعه بود كه موانع تازه‌ای به زیان پیشرفت انسانی قلمداد می‌شد؛ یك طاغوت جدید.
← جوانان اصول‌گرا، ضمن ستایش از دستاوردهای مثبت عصر نوربخش به عنوان وجه عقلی و مطلوب، چیرگی روابط غیرانسانی، كالاپرستانه و شیء انگارانه را همچون وجهی نامعقول، نامطلوب و منفی مورد نكوهش قرار دادند.
← در جریان این واكنش، جوانان اصول‌گرا، به شیوه‌ای اصولی طرح نظری خود را به عنوان بدیل وجه نامعقول توسعه عصر نوربخش، در چهارچوب سامانی نو و بر پایۀ روابط اجتماعی تازه‌ای كه بر عدالت و هماهنگی اجتماعی مبتنی بر انصاف و ایثارگری(یعنی مقدم داشتن دیگری بر خود) استوار شده بود، درانداختند. در این طرح، جوانان اصول‌گرا، فرآیند تكوین توسعه در انقلاب اسلامی را امری ناتمام در پویش تاریخی دوران جدید حیات ملت ایران قلمداد كردند و آرمانشهر معنوی و عادلانه خود را به مثابه مكمل و جایگزین تاریخی درانداختند.
← انگیزه‌های این جنبش، در حال خشك شدن است.
← آری، انگیزه‌های این جنبش، در حال خشك شدن است. شاید به خاطر یك خلأ تئوریك در عمق پروژه بنیادگرایی اسلامی انقلاب اسلامی، که خود را در مفهوم غامض «مصلحت» بیرون می‌ریزد؛ این خلأ تئوریك، یك جلوه عملی بارز یافته است كه من نام آن را «جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی» می‌گذارم. «امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی»، بیش از آنکه فی‌نفسه منظور نظر باشد، بیشتر یک نماد و سمبل از لکنت زبان عقل الکن مصلحت‌اندیش کارگزار سازندگی و روشنفکر اصلاحات است. البته، امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی كه بعضاً از چهره‌های بزرگ نسل اول و دوم انقلاب هستند، بسیار مهم است، چرا كه نفس امتناع از اعلام اسامی، اتهام را به همه اسامی منتشر ساخته و كل انقلاب را هدف اتهام جوانان قرار داده است؛ در عین حال، تأكید می‌كنم كه من این رویداد مهم را تنها بخشی از یك ضایعه بسیار بزرگ‌تر می‌بینم. ضایعه‌ای كه «حقیقت» را به «مصلحت» می‌فروشد و «مصلحت» او، نسبتی با «حقیقت» و «حقانیت» ندارد. بی‌گمان تنها «یكی» از تبعات چنین فاجعه‌ای كه از نوع خاص واقع‌گرایی ائمه حسینیه ارشاد و روشنفكری دینی برمی‌خیزد، «جنبش امتناع از اعلامی اسامی مفسدان اقتصادی» است. این نوع از واقع‌گرایی، ایمان را با دنیاطلبی مغایر نمی‌بیند؛ بخوانید: ایمان را با شرک مغایر نمی‌داند!
← توضیحات بیشتری دارم كه از این پس خواهم گفت...

آخرین بروز رسانی در یکشنبه, 02 خرداد 1389 ساعت 13:52

جنبش سبز به مثابه «فوران آتشفشان‌ها»

فرستادن به ایمیل چاپ

ادامه مطلب...


حامد دهخدا


← می‌خواهم بگویم که جنبش و رویارویی علیه سرمایه‌داری نوكیسه كارگزاران، و روشنفكر توجیه‌گر اصلاحات، چیزی است كه ناباورانه آغاز شد و خود را در كالبد ساده و بی‌تكلف محمود احمدی‌نژاد نشان داد. سادگی و بی‌تكلفی را اگر به مفهوم فاصله گرفتن از سرمایه و روشنفكر بدانیم، قبل از محمود احمدی‌نژاد، خود را در گفتار صمیمی و پرلهجه امام روح‌ا… موسوی خمینی، یا در مرام محمد علی رجایی نشان داده بود، اما ظهور محمود احمدی‌نژاد، یك غافلگیری تمام‌عیار بود. آنها بدون سرمایه بودند، به فرهنگ عامه(به معنای ارزش‌های مكرم مردم معمولی، در مقابل ابتذال فرهنگ عوام) اعتقاد داشتند و جملات را به سبك روشنفكران ادا نمی‌كردند.

← آیا بی‌اعتقادی به سرمایه‌داری و روشنفكری اوج خواهد گرفت؟ سرمایه‌داری و روشنفكری كه بدون آنكه صلاحیت داشته باشند، مدعی شدند كه ژرف‌تر از مردم، خیر آنان را می‌فهمند؛ آنها به گزاف، دعوی پیامبرانه داشتند.

← آیا بی‌اعتقادی به سرمایه‌داری و روشنفكری اوج خواهد گرفت؟ من می‌گویم: بله! بی‌اعتقادی به سرمایه‌داری نوكیسه و روشنفكری سبك‌مغز و مصلحت‌اندیش اوج خواهد گرفت. بازگشت‌های او موقت و زودگذر خواهند بود، چنان كه «فوران آتشفشان» سبز، موقت و زودگذر بود.
← در عین حال، نمی‌توانم بگویم كه كالبد ساده و بی‌تكلف سیاست احمدی‌نژادی نیز پایدار خواهد ماند. «آتشفشان‌ها فوران خواهند كرد».
← الگوی «مصلحت» كه این روزها خود را تمام قد، در «جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی» نشان می‌دهد، بیانگر یك دشواری عمیق است. انسان پساتوسعه‌ای ایرانی، دچار نوعی دوگانگی با خویشتن شده، و از سرشت طبیعی خود جدا افتاده است. راه حل این وضع، بازگشت به فطرت و برقراری یگانگی میان فطرت انسانی و ارزش‌های اجتماعی است، و این رسالتی سترگ است.
← در اثر چیرگی مناسبات سودپرستانه و بی‌خردی، روابط انسان‌ها تا حد روابط بین برنامه‌های توسعه و منافع رقیب، «هبوط» كرده است. این برنامه‌های توسعه، انسان‌ها را از طریق مبادله‌ی منافع و پست و مقام و دانش غیرانسانی شده و كنكوری، به هم پیوند داده و ارزش آنها را به ارزش منافع و سوادها و پست‌ها و مقام‌ها وابسته كرده است. از این رو، روابط متقابل آنان، از آن منافع، سوادها، پست‌ها و مقام‌ها می‌شود. انسان‌ها به جای آنكه آرمان‌ها را چراغ راه روابط و زندگی خود كنند، این بت‌های چهارگانه را مبنای كمیت و كیفیت روابط خود می‌سازند.
← اینگونه، انسان‌ها، به عبادت چیزی می‌پردازند كه به دست خود تراشیده‌اند. منافع و سوادها و پست‌ها و مقام‌ها برای آن ساخته شدند كه آرمان‌های انسانی انقلاب، در هر حیطه، توسط آگاهان و توانمندان به پیش روند، ولی امروز آنها هستند كه آرمان‌های انسانی را بنا به دلایلی چون منافع و سواد و پست و مقام خرد می‌كنند و آماج فوران آتشفشان‌ها قرار می‌دهند.
← در واقع، آنچه در مغز «جنبش امتناع از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی» فعالیت می‌كند، «مصلحت»ی از جنس منافع، سواد، پست و مقام است كه «حقیقت» را به مذبح می‌فرستد و زمینه را برای احساس خفقان پولداران، باسوادان، پست‌مداران، و مقام‌داران فراهم می‌آورد. خفقان آنها به قدری افزون می‌گردد كه در واكنش به یك انتخابات، آتشفشان‌های پول و سواد و پست و مقام را علیه انتخاب حق، فعال می‌كنند. این خیانتی است كه هرگز فراموش نخواهد شد.
← این دگردیسی، سرچشمه اصلی «حقیقت‌زدایی» از سرشت مناسبات اجتماعی جدید، و فوران «مصلحت‌افزایی» است. به دنبال این، حقیقت‌زدایی، انسانیت‌زدایی رخ داد و این، خود را بیش از همه، در الفاظی چون «شخصیت» و «نخبه» و «كارگزار» و «روشنفكر» متبلور می‌ساخت. رفته رفته این برداشت ایجاد شد كه «شخصیت»ها، «نخبه»ها، «كارگزار»ان و «روشنفكر»ان هستند كه حق رأی دارند و اگر آنها به كسی رأی دادند كه رأی نمی‌آورد و اساساً محال بود كه رأی آورد، می‌توانند ملت را به «فوران آتشفشان‌ها» تهدید كنند و تهدید خود را عملی نمایند، بدون آنكه به عنوان محارب و باغی، و مسؤول مرگ شماری از این ملت مورد تعقیب واقع شوند.
← یك سال از فوران ناكام آتشفشان‌ها می‌گذرد، اما جماعت پولدار، باسواد، پست‌مدار، و مقام‌دار، از بیگانگی و ناآگاهی درنمی‌آیند. نمی‌فهمند كه بت‌هایی را می‌پرستند كه خود تراشیده‌اند. تناقض را می‌بینید: پول و سواد و پست و مقام ساخته شد، تا ما آگاه‌تر و توانمندتر شویم، ولی آنچه برای این جماعت روی داده تعمیق ناآگاهی و ناتوانی است. آنها نمی‌توانند از این چیزها كه خود ساخته‌اند عبور كنند. در این میان، حقیقت و مصلحت آنان، به ابزاری برای «معاش» تبدیل شده است؛ معاشی كه تنها حرص و طمع می‌افزاید. آبی است كه تشنگی فزون می‌كند. «مصلحت»اندیشی به هدف نجات منافع و مدارك و پست‌ها و مقامات، به هدف فی‌نفسه تبدیل می‌شود و منجر به انكار انقلابی بودن می‌گردد. اینگونه، آنها به سطح نیازهای غریزی و زیستی «هبوط» می‌كنند. اینگونه، آنچه حیوانی است، انسانی می‌شود، و آنچه انسانی است، چون بسمله‌ای در مقابل جنیان قرار می‌گیرد. پس، حب و بغض این جماعت را می‌توان به ملاك عكسی برای كشف «حقیقت» در مقابل «مصلحت» تعبیر كرد.
← من چاره رهایی از این «هبوط» در لجنزار منافع، مدارك، پست‌ها و مقامات را در نفی وجه غیرعقلانی و ناپذیرفتنی «مصلحت» از متن زندگی می‌دانم. آگاهی دادن به مردم كه این نوع «مصلحت» كه از سوی اذهان نامهذب تشخیص داده می‌شود، راه را برای مناسبات غیرانسانی و هرج و مرج در اركان جامعه می‌گشاید. توسعه ملت ایران، در حالی كه در وجه پذیرفتنی‌اش، به پیشرفت خرد در زندگانی انسان مدرن منجر شده بود، در وجه نامطلوبش، به دلیل پیروی از سایقه خودخواهی از حقیقت انقلابی فاصله گرفته و با آن به ستیزه‌ی «آتشفشانی» برخواسته است. توسعه منافع و سواد و پست و مقام در وجه ناپذیرفتنی‌اش، از نظارت بخردانه‌ی انسان بیرون شده، و یكسره زیر سیطره امیال خودپرستانه و نیروهای لجام‌گسیخته درآمده است. این امیال و نیروها، همه امكاناتی را كه می‌توانست در خدمت توسعه ملت قرار گیرد، به وسایل سلطه كارگزاران و روشنفكران تبدیل كرده است و جامعه ما را به ركود تهدید می‌كند.
← در این میان «احیای فكر و حیات دینی» نزد مسلمانان لازم به نظر می‌رسد؛ احیای فكری كه در آن، همه با هم برابرند الا به تقوا، و ركن اصلی تقوا، پرهیز از استكبار و خودبزرگ‌بینی و خودمحوری و نفع‌پرستی و مدرك‌پرستی و پست‌مداری و مقام‌جویی، و... بازگشت به فطرت انسانی و دیدگاه توحیدی.
← توضیحات بیشتری دارم كه از این پس خواهم گفت...

آخرین بروز رسانی در پنجشنبه, 30 اردیبهشت 1389 ساعت 12:07

صفحه 848 از 850

a_a_